Architektura baroku 

  "Architektura baroku", to kolejny wykład  z cyklu "Architektura w pudełku", który 08 czerwca 2017 roku przedstawiła Patrycja Mazurek. A oto skrót wykładu:

Wykład mój dotyczył barokowego dzieła totalnego (inaczej: barokowej syntezy sztuk), czyli zespolenia różnych materii artystycznych w jednym dziele. Wywiązywało się ono z charakterystycznego dla tej epoki poszukiwania uniwersalnej wiedzy oraz duchowej i formalnej jedności wszystkich dziedzin artystycznych.

    Pierwszym przykładem dzieła totalnego były kościoły. Za sprawą zakonu jezuitów (będącego „prawą ręką” papieża podczas okresu kontrreformacji) wykształcił się typ świątyni, która swoją formą pozwalała na prowadzenie mszy w taki sposób, aby każdy uczestnik doskonale widział i słyszał (oraz czuł, wszak zmysł węchu nie był zaniedbany – używano kadzideł) to, co dzieje się na ołtarzu. Całość uzupełniały niesamowite iluzoryczne freski. Takim modelowym sakralnym dziełem totalnym był kościół Il Gesu w Rzymie.

    Koncepcja dzieła totalnego najwyraźniej ucieleśniona została w operze – gatunku, który narodził się właśnie w baroku poprzez działalność Cameraty Florenckiej. „Ojcem chrzestnym” opery był Claudio Monteverdi, a „Orfeusz” pierwszą w historii odegraną operą.

    Opera łączyła ze sobą wszystkie gatunki sztuk: literaturę (libretto), malarstwo oraz rzeźba (scenografia), muzyka, teatr (taniec, gra aktorska) i oczywiście architektura, wszak potrzebne było miejsce, gdzie sztuka mogła się odbywać. Jednak wbrew pozorom, architektura oper to domena dopiero wieku XIX. W czasach jej świetności miejscem, gdzie zazwyczaj była grana stały się teatry. Początkowo były to budowle stanowiące wyłącznie część rezydencji króla czy innego władcy. Rok 1637 przyniósł pierwszy samodzielny, niezależny od władzy teatr publiczny – San Cassiano w Wenecji. Była to nie lada rewolucja, wszak każdy niezależnie od statusu społecznego, ale posiadający wymaganą kwotę mógł obejrzeć przedstawienie.

    Korzystając z traktatów pozostawionych przed Sebastiano Serlio i Josepha Furttenbacha, budynek teatralny rozwijał się nadal. Teatry włoskie takie jak La Scala w Mediolanie czy Theatro Farnese w Parmie były już zupełnie odmienne niż poprzedniczki. Wykształciła się wówczas ich ostateczna forma, tj. powiększona scena z wydzielonymi trzema planami, ozdobna rama dookoła okna scenicznego oraz symetryczne schodki od strony publiczności. Zmienił się również system dekoracji. W renesansowym teatrze scenografia była stała, natomiast w baroku - ruchoma dzięki czemu można było ją często zmieniać. Poprzez skomplikowane machiny sceniczne, barokowym reżyserom udawało się osiągnąć efekt burzy, wiatru, wzburzonego morza, a nawet… kolorowe światło przy pomocy świec i barwionej wody. Wszystkie te elementy do dzisiaj zachowały się w dwóch teatrach: w Czeskim Krumlovie oraz Litomyślu.

    Barokowym dziełem totalnym były również dwory królewskie wraz z panującą na nich etykietą. Najbardziej wyrazisty przykład stanowił Wersal Ludwika XIV, gdzie każdy element dnia był wyreżyserowanym przedstawieniem począwszy od pobudki króla poprzez mszę w zamkowej kaplicy i przyjmowaniu oficjalnych wizyt, na posiłkach i toalecie kończąc. Wszystkim tym elementom towarzyszył dwór,  muzyka i barokowa architektura Wersalu. „Przedstawieniem” były również królewskie i szlacheckie pogrzeby, tak zwane pompa funebris, które niekiedy bywały wystawniejsze od królewskich czy magnackich wesel.

    Barok to rozkwit muzyki nie tylko w formie opery. Na dworach działali liczni artyści swoimi utworami uświetniającymi królewskie uroczystości. Jednym z nich był Georg Friedrich Händel. Rówieśnik Bacha i Scarlattiego, wybitny kompozytor tworzył dla brytyjskiego dworu królewskiego. Jego „Muzyka królewskich ogni sztucznych” czy „Muzyka na wodzie” były niezwykle popularnymi w Wielkiej Brytanii utworami, a hymn koronacyjny „Kapłan Sadok” grany jest podczas tej uroczystości do dzisiaj. O popularności i żywotności sztuki barokowej świadczy choćby fakt, iż wspomniany hymn w nieco odmiennej formie znany jest dzisiaj jako hymn piłkarskiej Ligii Mistrzów, a rozwiązania wypracowane przez barokowych architektów wykorzystywane do dzisiaj przy budowie obiektów teatralnych i operowych.

    Partycja Mazurek

Powrót do Wydarzenia 2017