„Mądrości z dawnych kalendarzy” część 2

20 lutego 2025 roku członkowie TOZD wysłuchali II części wykładu Marii Jadwigi Stępień o „Mądrościach z dawnych kalendarzy”. Cytowane mądrości, przenoszące słuchaczy w dawne czasy,  znowu wywoływały radość na sali. Wydany w 1788 roku w Warszawie przez Michała Grölla „Kalendarz polityczny dla Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego zawierał m.in. „Uwagi dietetyczne nad jabłkiem”, a w nich taką informację: „Jabłka zawierają w sobie istność gumiczną roztworzoną w wodzie wegetalnej, czyli roślinnicznej, sok cukrowy mający własność winną, ponieważ z nich wyborny robi się napój pod nazwiskiem cidre, jabłecznik”. 
Znalazły się w tym kalendarzu „Wiadomości potrzebne żonom, czyli sztuka odzyskania serca mężowskiego”, „recepta na nieszczęsne do gry namiętności”, „różne sposoby na życie w zacności, zdrowiu i szczęśliwości doczesnej”, a także „uwagi nad stanem miejskim w Polsce”. 
W „Kalendarzu gospodarskim” na rok 1794 Piotra Zawadzkiego znalazł się wierszyk: „Jowisza, Merkurego, Marsa i z inszymi (Astrologowie kładą pany dorocznymi). Ale kto by chciał wieczne pany znać na świecie,(Nie ma większego pana jako grosz w kalecie)”. Wydany w tym samym roku „Kalendarz obywatelski” autorstwa Ignacego Krasickiego zawierał „wykaz rocznic historycznych polskich, przypadających na kolejny dzień roku”, z którego można się było dowiedzieć m.in., że 18 maja „Roku 1674 Jan Sobieski, marszałek i hetman wielki koronny, królem obrany”, a 31 maja „Roku 1434 śmierć w Gródku [Jagiellońskim] Władysława Jagiełły, króla”.  
Kalendarz Trojanowicza na rok 1760 podawał „Obserwacje niektóre, co w którym miesiącu, tak względem zdrowia, jak względem gospodarstwa, uważać i zachować, wierszem krótko położone”, a w nich takie np. rady na styczeń: „Na czczo w styczniu podczas mgły nie wychodź z twej cele, (W cieple mieszkaj, ciepło jedz, ale nie pij wiele)”, „Krwią nie szafuj, drzewo tnij po pełni na domy, / Urodzaj pewny znaczą słyszane tu gromy”; czy na luty: „Potraw grubych nie jadaj ni nie maczaj głowy,  W łaźni nie pij, krew puszczaj, będziesz łatwiej zdrowy”. 
Bazylianie z Supraśla wydali „Klucz prognosty karski na rok 1781”, a nim sposoby „Jako poznać pogodę z słońca”, „Znaki pogody z miesiąca albo księżyca”, „Znaki pogody na wodzie”, „Znaki pogody na ziemi i ogniu” oraz „Znaki, po których poznać możesz przyszłe trzęsienia ziemi na niektórych miejscach”. 
Wydawany w Grodnie „Kalendarz gospodarski” Tomasza Dubitkowskiego podawał do wiadomości: „Rok następujący 1790 podobny innym wszystkim, które minęły. Było zawsze wiele chorób i chorych – i będzie, ale kto i na jaką niemoc zapadnie, tego astrologia nie przepowie. Lecz i bez niej wiadomo, że się strzec, ile można, od wszystkich należy okazyj”. 
Można było znaleźć w dawnych kalendarzach wiadomości o mieszkańcach bliskich i dalekich krajów, „opisanie natury wiatrów do różnych spraw domowych służącej”, opisy zwierząt w Polsce nie występujących, charakterystykę różnych natur ludzkich, przepisy na „lekarstwa różne domowe, dla ludzi bardzo potrzebne, które każdy może sobie zrobić” czy „mądrości wierszem polskim opisane” (np. „Zazdrość dawno nastała i wszędzie panuje, / Jak u panów, tak prostych pokątnie się snuje. / Pan zazdrości drugiemu humoru, fortuny  –  / Prostak zaś sąsiadowi, że złej nie ma żony”). 
Wiele z tych wiadomości pozwoliło nam zajrzeć do tego dawno minionego świata, a uśmiechy na twarzach słuchaczy dowodziły, że warto do tego minionego świata zaglądać.

JS  

Powrót do Wydarzenia 2025