Najstarsze apteki Dzierżoniowa

Na Śląsku, podobnie jak w innych częściach Europy, początki aptekarstwa sięgają średniowiecza. Najstarsza apteka na Dolnym Śląsku powstała w Świdnicy (1248), we Wrocławiu (1270) czy w Głogowie (1281). Były to jednak przysłowiowe budy kramarskie w Rynku z zestawem suszonych ziół. Najstarsza znana wrocławska apteka mieściła się przy Rynku i istniała już w XIV w. W dokumentach z tego okresu wspomina się o tzw. apothecarius, czyli aptekarzu, który zajmował się przygotowywaniem i sprzedażą leków, głównie ziołowych, maści, nalewek oraz prostych środków chemicznych. Rozwój aptekarstwa na Śląsku był również związany z działalnością cechów aptekarskich.

Apteka w Dzierżoniowie powstała w 1592 r. (według kronikarza dzierżoniowskiego Lauterbacha) czyli aptekarstwo ma już 433 letnią tradycję. Pierwsza apteka w Dzierżoniowie to był kram zielarski, który z czasem ulokował się w murach Ratusza.
Najstarszym, znanym z nazwiska aptekarzem w Dzierżoniowie był Jeremias Lazar (Laser, zm. w 1603 r.), któremu ok. 1592 r. Rada Miejska udzieliła zgody i wsparcia na prowadzenie apteki: „z udzielonymi ulgami przekazali (...) aby przybyłym, cudzoziemskim wszystkim chorobom coś mógł zaradzić”
Prawo aptekarskie, które miasto początkowo wydzierżawiało w XVII w. ewoluowało tak, że stało się przedmiotem publicznego ruchu. Jak zauważa dzierżoniowski kronikarz miejskiej apteki Lauterbach: „(...) początkowa, być może własność miejska, po przez wydzierżawiania prawa aptekarskiego przeszła praktycznie do istoty koncesji (...)”. Jak również podkreśla, tę formę koncesji zainicjowano w okresie pruskim. Od tego czasu apteka nieprzerwanie pozostawała w rękach kolejnych właścicieli – łącznie trzydziestu aptekarzy.

Początkowo prawo aptekarskie było dzierżawione przez miasto, lecz w XVII w., poprzez połączenie z transakcjami nieruchomościowymi, stało się przedmiotem obrotu prywatnego. W roku 1732 „Stadt Apotheke” (Miejska Apteka)  znalazła się w rękach aptekarza Franza Müllera i mieściła się w domu przy Ring 5 (Rynek 19). W 1738 r. dom nr 5 (Rynek 19) wraz z prawami aptekarskimi zakupił Christian Ludwig Mikisch, syn burmistrza z Poczdamu.
Po śmierci Mikischa 18 lutego 1752 r. apteka „Stadt Apotheke” poszła pod młotek. Jego dorobek, uprzywilejowaną miejską aptekę, prowadził jego następca Gottfried Seiler. Był on również Brandenburczykiem pochodzącym z Crossen (Krosno Odrzańskie), którego zawodem ubocznym było gospodarowanie dzierżoniowską piwnicą ratuszową. Zmarł on bezdzietnie w 1785 r. Spadkobiercy Gottfrieda Seilera sprzedali aptekę synowi nauczyciela Gottlobowi Zobelowi z Seichau, który w 1789 r. w wieku 33 lat zmarł „od uderzenia”. Apteka przeszła teraz na własność rodziny Hausleutner (1789-1841) ojciec i syn. Hausleutner również zasiadał w tym czasie w komisji zdrowotnej miasta.

Apteka zmieniała do 1900 r. jeszcze wiele razy właścicieli. Dokumenty wymieniają: Reinhold Knobloch z Legnicy 1867-1871, Paul Thiele z Ziegenhals 1875-1884, Arthur Behschitt 1884-1891, który przeprowadził się do Culmse, Alfred Brehme z Wrocławia 1891-1899, Paul Martin z Wrocławia 1899-1906. Następny aptekarz w 1906 r. to Eugen Artl z Groß Wartenberg (Syców). Ta postać bardzo znana była dzierżoniowianom przez jego wspaniałomyślną serca szczodrość wobec potrzebujących biednych. W kołach specjalistów Eugen Artl był ceniony przez współpracę w Towarzystwie Wschodnioniemieckich Aptekarzy (Goda), a szczególnie przez doświadczenia z utleniającym się węglem.

W roku 1916 zmieniła się numeracja budynków rynkowych i odtąd apteka miała adres Rynek 20 (dzisiaj Rynek 19). W 1932 r. dziedzictwo Artla przejął jego zięć Gerhard Lange. Dokonał on licznych budowlanych rozszerzeń i zreorganizował pracę apteki. Powstało m.in. duże i nowoczesne jak na owe czasy laboratorium. W maju 1934 r. aptekarz Lange został przywódcą aptekarzy powiatu dzierżoniowskiego. Gerhard Lange prowadził również doświadczenia i produkcję lekarstwa na niedobór żelaza w organizmie (Ferrum oxydatum sacharatum liquidum). Za osiągnięcia w tej dziedzinie w roku 1940 został uhonorowany przez Przywódcę Niemieckich Aptekarzy, który był honorowym podarunkiem Niemieckiego Towarzystwa Aptekarzy. Po Gerhardzie Lange, od 1 VII 1937 r. aptekarzem najstarszej apteki dzierżoniowskiej „Stadt Apotheke” był Hans Viehweger (ur. 1909 r.). Po 1945 r. do końca lat 80. XX w. także działała tu apteka „Pod Orłem”.
W 1818 r. (według Lauterbacha, w 1828 r.) mimo przywileju królewskiego powstała w Dzierżoniowie druga apteka. Pierwotna lokalizacja drugiej apteki jest nieznana, dopiero później została przeniesiona do budynku przy Breslauerstraβe 1 (ul. Wrocławska 48-49). Aptekę tą, pod nazwą „Mohren Apotheke” (Pod Murzynkiem), posiadał Conrad Bauch (ur. 1870 r.). Apteka od 1921 r. traciła płynność finansową. W latach 40. XX w. aptekę posiadał i prowadził Georg Müller.
W 1922 r. powstała trzecia apteka w Dzierżoniowie. Aptekę przy Schulstraβe 14d (ul. Szkolna 15) pod nazwą „Hirsch Apotheke” (Apteka pod Jeleniem) założył Bruno Langer (ur. 1877 r. w Morgenroth – Chebzie dzielnica Rudy Śląskiej). Syn Bruno Langera studiował medycynę we Wrocławiu (1927 r.), córka prowadziła aptekę.

Rafał Brzeziński

Powrót do Wydarzenia 2025 II półrocze

W galerii wykorzystano zdjęcia z prezentacji dr Rafała Brzezińskiego.